آنچه در این مقاله میخوانید:
ارزیابی اقتصادی پروژه های ساختمانی
تصمیم گیری برای سرمایه گذاری تاسیسات امر بسیار مهمی در استفاده از منابع یک سازمان و دارای عواقب جدی در سودآوری و ثبات مالی آن سازمان محسوب می‌شود. این گونه تصمیم گیری‌ها در بخش عمومی یا دولتی بر روی بقا و تداوم برنامه‌های سرمایه گذاری پروژه‌ها اثر می‌گذارد.
ارزیابی تاسیسات با توجه به امکان سنجی اقتصادی تک تک پروژه‌ها و سود خالص نسبی پروژه‌های مشترک اهمیت دارد. چرخه حیات پروژه با مفاهیم اولیه پروژه آغاز و با برنامه ریزی، طراحی، تدارکات و اجرا، راه اندازی، عملیات و تعمیر و نگهداری ادامه می‌یابد.
در واقع ارزیابی اقتصادی پروژه‌های ساختمانی بررسی دقیق سود و زیان یک پروژه، قبل از شروع آن است. این کار با محاسبات دقیق هزینه‌ها، درآمدهای پیش‌بینی شده و بررسی ریسک‌های احتمالی انجام می‌شود. هدف اصلی از این ارزیابی اطمینان پروژه از نظر مالی و سرمایه‌گذاری در آن به صرفه می‌باشد..
این ارزیابی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و ریسک‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهند. با انجام یک ارزیابی اقتصادی دقیق می‌توان بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری را انتخاب کرد و از منابع به صورت موثر استفاده کرد.
مدیریت پروژه
- مدیریت یکپارچگی پروژه
- مدیریت محدوده پروژه
- مدیریت زمان پروژه
- مدیریت هزینه های پروژه
- مدیریت ریسک پروژه
- مدیریت منابع انسانی پروژه
- مدیریت ارتباطات پروژه
- مدیریت کیفیت پروژه
- مدیریت تدارکات پروژه
چرخه حیات پروژه و امکان سنجی اقتصادی
زمانی که تاسیسات دیگر سودآور و مفید نبوده و فاقد بهره وری شود، چرخه حیات آن نیز به پایان خود می‌رسد. چهار عامل مهم در ارزیابی اقتصادی مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
مفاهیم اولیه ارزیابی سرمایه گذاری تاسیسات
- روش‌های ارزیابی اقتصادی
- عوامل موثر در نقدینگی
- آثار روش‌های مختلف تامین مالی روی انتخاب پروژه‌ها
ارزیابی اقتصادی پروژه
- مفاهیم اساسی ارزیابی اقتصادی
- روش سیستماتیک برای ارزیابی اقتصادی تاسیسات شامل مراحل کلی زیر است.
- ایجاد مجموعه‌ای از پروژه‌ها یا خرید با ملاحظات سرمایه گذاری
- ایجاد افق برنامه ریزی برای آنالیز اقتصادی
- برآورد نقدینگی هر پروژه
- مشخص کردن حداقل نرخ بازگشت
- تعیین شرایط پذیرش یا رد یک پیشنهاد یا انتخاب بهترین مورد
- انجام آنالیز حساسیت
- پذیرش یا رد یک پیشنهاد بر اساس شرایط تعریف شده
هزینه‌ها و منافع یک تاسیسات احداث شده
مبنای اصلی ارزیابی منافع و هزینه‌های اقتصادی سرمایه گذاری برای تاسیسات جدید، یافتن فصل مشترک تحول منافع همه طرف‌های درگیر در پروژه‌های پیشنهادی است. تغییر و تحول در منافع عموما با پول سنجیده می‌شود با این حال موارد استثنایی نیز وجود دارد که اوراق بهادار به کار می‌رود. برای به دست آوردن براورد هزینه به صورت نقدینگی برای احداث و عملیات یک پروژه لازم است منابع مورد نیاز جهت احداث و عملیات تاسیسات مشخص شود.
هر یک از منابع نیروی کار و مواد مورد نیاز در قیمت آن ضرب شده، نتایج جمع می‌شود تا کل هزینه به دست آید. سازمانهای خصوصی معمولا هزینه‌های اجتماعی خارجی را در نظر نمی‌گیرند مگر اینکه قانون آن را تجویز کرده باشد.
در بخش عمومی یا دولتی موارد خارجی باید اغلب به صورت مناسب محاسبه شود. نمونه‌ای از آن هزینه خسارت اموال می‌توان باشد که توسط آلودگی هوای یک کارخانه جدید پدید می‌آید. در هر حال سنجش هزینه‌های خارجی بسیار مشکل است و مکانیسم خاصی در بازار اقتصادی برای پاسخگویی به آن وجود ندارد.
در بخش خصوصی منافع ناشی از سرمایه گذاری تاسیسات اغلب توسط درآمد ایجاد شده توسط عملیات تاسیسات محاسبه می‌شود.
درآمدهای توسط کل قیمت کالاهای خریداری شده برآورد می‌شوند. هزینه‌های استهلاک و مالیات درآمد پایه مطابق قانون کسر شوند. منافع عمومی که از تاسیسات حاصل می‌شود می‌تواند ایجاد اشتغال و ایجاد کار برای تولید کنندگان و فروشندگان خصوصی باشد. این‌ها منافع ثانوی محصوب می‌شوند و محاسبه آنها بسیار دشوار است.
نرخ بهره و هزینه یک سرمایه گذاری
تاسیسات احداث شده سرمایه گذاری بلند مدت محسوب می‌شوند. هزینه سرمایه به نرخ بهره واقعی دردوره سرمایه گذاری بستگی دارد. وقتی هزینه سرمایه افزایش می‌یابد امر سرمایه گذاری از رونق می‌افتد.
سنجش و معیار سود سرمایه گذاری
از نقطه نظر یک تصمیم گیری، سنجش و معیار سود به عنوان شاخص جذابیت یک پروژه محسوب می‌شود. معیار سود ممکن است به عنوان اساس انتخاب یک پروژه به کار رود یا نرود. از آنجا که معیارهای مختلف سود توسط تصمیم گیری برای اهداف مختلف به کار می‌رود، مزایا و محدودیت استفاده از این معیارهای سود باید به طور کامل درک شود.
معیارهای زیادی وجود دارند که توسط بخش خصوصی و عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از آنها حجم سود در یک مقطع زمانی را ملاک قرار می‌دهند، دیگران نرخ بازگشت سرمایه در طول یک دوره را به کار می‌برند. امروزه نرم افزارهای کامپیوتری در کشورهای پیشرفته این امکان را می‌دهند که ظرف چند ثانیه ملاک‌های مختلف سود محاسبه شوند. این ملاک‌ها به شرح زیر هستند.
- ارزش خالص آینده و ارزش خالص حال
- مبلغ خالص سالانه معادل
- نسبت سود و هزینه
- نرخ بازگشت داخلی
- نرخ بازگشت داخلی تعدیل شده،
- بازگشت سرمایه
- دوره بازپرداخت
روش نرخ بازگشت داخلی IRR
این روش معمولا به گونه‌ای نادرست به کار می‌رود و توسط مقایسه حداقل نرخ بازگشت مطلوب با نرخ بازگشت داخلی برای یک پروژه یا مجموعه‌ای از پروژه‌های انجام می‌گیرد. مشکل عمده این روش برای انجام ارزیابی اقتصادی احتمال وجود چند مقدار برای نرخ برگشت است.در این صورت از این روش استفاده نمی‌شود.
تأثیر استهلاک و مالیات در ارزیابی اقتصادی پروژه های ساختمانی
در سازمانهای خصوصی مقدار نقدینگی پروژه تحت تاثیر مقدار مالیات قرار دارد. استهلاک مقدار کسری مجاز برای هزینه‌های سرمایه گذاری در محاسبه درآمد مشمول مالیات یعنی مالیات بر درآمد سالانه است.
تغییر سطح قیمت‌ها، تورم و رکود
در ارزیابی اقتصادی پیشنهادهای سرمایه گذاری، دو روش را می‌توان برای انعکاس آثار تغییرات سطح قیمت آتی در اثر تورم و رکود به کاربرد.
ملاحظات مربوط به ریسک در ارزیابی اقتصادی پروژه های ساختمانی
مدیریت ریسک در صنعت ساخت‌وساز یکی از قسمت‌های مهم مدیریت و برنامه‌ریزی هر پروژه محسوب می‌شود. در مدیریت ریسک، انواع ریسک‌های مرتبط با پروژه‌های ساخت‌وساز اعم از ریسک مالی، ریسک زیست‌محیطی و ریسک‌های اقتصادی- اجتماعی موردبررسی قرار می‌گیرند.
بر کسی پوشیده نیست که صنعت ساخت‌وساز با نوسان همراه است. عوامل خارجی همچون فنی، طراحی، لجستیک، فیزیکی، عملیاتی، زیست‌محیطی، سیاسی- اجتماعی، حوادث غیرمترقبه و غیره به راحتی این صنعت را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این عوامل نه‌تنها باعث منحرف شدن پروژه می‌شوند بلکه ممکن است اثرات جبران‌ناپذیری نیز به همراه داشته باشند. ازاین‌رو مدیریت ریسک تبدیل به ابزاری مهم برای مقابله با ریسک‌های مختلف، آنالیز آنها و اقدامات اصلاحی در جهت خنثی‌سازی آنها در یک پروژه خاص شده است.
انواع ریسک در مدیریت پروژه‌های ساخت‌وساز
عمده ریسک‌هایی که مدیر پروژه در مدیریت پروژه‌های ساختمانی با آن روبرو می‌شود، عبارت‌اند از: مالی، سیاسی- اجتماعی، زیست‌محیطی و موارد مرتبط با ساخت‌وساز.
ریسک‌های مالی
نوسان نرخ تبدیل ارز، هزینه مصالح، تقاضای بازار، برآورد نامناسب، تورم، تأخیر در پرداخت، عدم مدیریت جریان نقدینگی و عدم صلاحیت مالی پیمانکار؛ همگی تهدید بزرگی برای پروژه محسوب می‌شوند.
ریسک‌های سیاسی- اجتماعی
اصلاح قوانین و مقررات حکومتی، رشوه و رشوه‌خواری، عدم پرداخت از سوی دولت، افزایش مالیات و تغییر در شکل دولت همگی از ریسک‌هایی هستند که در این دسته قرار می‌گیرند.
ریسک‌های زیست‌محیطی
شرایط حاد آب و هوایی، بلایای طبیعی، دسترسی به سایت، آلودگی و ضوابط ایمنی همگی از ریسک‌های این دسته هستند.
ریسک‌های مرتبط با ساخت‌وساز
مشکل در لجستیک، مشاجره‌های کاری، تغییرات طراحی، بهره‌وری نیروی کار، شتاب‌زدگی در فرآیند پیشنهاد قیمت، وقفه‌های زمانی ناشی از بررسی مجدد نقشه‌ها و انجام بی‌کیفیت کار به دلیل محدودیت‌های زمانی همگی در این دسته قرار می‌گیرند.
فرآیند مدیریت ریسک در پروژه‌های ساختمانی
فرآیند مدیریت ریسک چیزی جز مجموعه‌ای از مراحل برای شناسایی و کاهش ریسک‌ها در جهت موفقیت یک پروژه نیست. اگر این کار به‌درستی انجام شود، نه‌تنها احتمال وقوع ریسک‌ها کاهش می‌یابد که از میزان تأثیر آنها نیز کاسته می‌شود.
به عبارت ساده‌تر مدیریت ریسک اقدامی پیشگیرانه در جهت جلوگیری و به حداقل رساندن هر نوع ریسک در پروژه است.
شناسایی ریسک
- طوفان مغزی:تمام افراد درگیر در پروژه گرد هم می‌آیند، در مورد همه جوانب پروژه به‌طور جامع بحث می‌کنند و نظرات و ایده‌های خود را در خصوص پیش‌بینی ریسک‌ها بیان می‌کنند. یک فرد به‌عنوان تسهیل‌کننده وجود دارد که همه این موارد را یادداشت می‌کند و بین موارد ضروری و غیرضروری تفاوت قائل می‌شود.
- تکنیک دلفی:در این روش از یک سری پرسش‌نامه‌های ترتیبی در دو یا چند دور (round) استفاده می‌شود. در دور اول، مشارکت‌کنندگان ایده‌ها و موضوعات اصلی را تعیین می‌کنند. ایده‌های مطرح‌شده در دور اول، تلفیق می‌شوند تا پرسشنامه‌ای برای دورهای بعدی طراحی شود. در مرحله‌ی ارزیابی (دور سوم به بعد)، پاسخ‌ها در اختیار اعضا قرار می‌گیرد و از آنها خواسته می‌شود تا پاسخ‌های اولیه خود را ارزیابی کنند. پایان این مراحل با توجه به یک معیار توقف از پیش تعیین‌شده مشخص می‌شود. روش دلفی به دنبال ایجاد توافق و اتفاق‌نظر مشارکت‌کنندگان در خصوص موارد ذکرشده در پرسش‌نامه‌ها است.
- مشورت/ نظرات کارشناسانه: با افراد دارای تجربه مشورت می‌شود تا به‌واسطه نظرات و توصیه‌های آن¬ها، از عوامل مؤثر بر ریسک جلوگیری شود.
- تجارب گذشته:با توجه به تجربه‌های کسب‌شده از پروژه‌های گذشته می‌توان عوامل تأثیرگذار بر پروژه را شناسایی کرد.
- چک لیست: تهیه یک لیست قبل از شروع پروژه از تمام ریسک‌هایی که ممکن است تهدیدی برای موفقیت پروژه باشند، می‌تواند در جهت مدیریت آن¬ها کمک‌کننده باشد. این لیست با توجه به پروژه‌های قبلی مشابه تهیه می‌شود.
ارزیابی و آنالیز ریسک
پس از شناسایی ریسک‌های محتمل، آنالیز آنها بر اساس روش‌های کمی و کیفی انجام می‌شود. در ارزیابی ریسک از اطلاعات موجود برای تعیین احتمال وقوع و سطح پیامدهای آن در مدیریت ریسک استفاده می‌شود.
روش‌های کیفی
از این روش‌ها معمولاً برای پروژه‌های کوچک و متوسط استفاده گردد. این روش¬¬ها شامل لیست بندی و جمع‌آوری و ادغام ریسک‌ها و اولویت‌بندی آنها بر اساس نظرات افراد مرتبط می شوند. ریسک‌ها نیز بر اساس نظرات جمع‌آوری‌شده و محدوده تلورانس ریسک در سازمان، به سه دسته بالا، متوسط و پایین تقسیم می‌شوند. از روش‌های کیفی زمانی استفاده می‌شود که داده‌های کافی در دسترس نباشد و یا پروژه با محدودیت زمانی روبرو باشد.
روش‌های کمی
روش‌های کمی برای آنالیز اثر ریسک‌ها در پروژه‌های بزرگ استفاده می‌شوند. برخی از روش‌های کمی ارزیابی عبارت‌اند از: آنالیز درخت تصمیم‌گیری، ارزش پولی مورد انتظار، قضاوت کارشناسانه، آنالیز درخت خطا، منطق فازی، توزیع احتمال، آنالیز حساسیت، برآورد مونت‌کارلو.
پاسخ به ریسک
پس از شناسایی و ارزیابی ریسک‌ها، گزینه‌های موجود در جهت جلوگیری از وقوع ریسک‌ها مشخص می‌شوند. علاوه بر انتخاب اقدامات اصلاحی برای ریسک‌های مؤثر بر پروژه، فرصت‌های مثبتی هم ممکن است از دل این ریسک‌ها ظاهر شود.
پاسخ به ریسک بیشتر به معنای جلوگیری از ریسک، انتقال ریسک، کاهش ریسک و پذیرش ریسک است که بستگی به ماهیت آن دارد.
جلوگیری از ریسک
دوری از کارهایی که با ریسک همراه هستند خود به معنای جلوگیری از ریسک است. اگرچه این کار همیشه ممکن نیست اما این ساده‌ترین راه مقابله با ریسک است.
به عبارت ساده‌تر کنترل آن بخش از پروژه که ممکن است در معرض ریسک‌های جدید قرار بگیرد و کل پروژه را مورد تهدید قرار دهد، خود جلوگیری از ریسک است.
انتقال ریسک
راه‌های مختلفی برای انتقال ریسک پروژه وجود دارد: خرید بیمه، استفاده از قراردادی که قیمت ثابت دارد به‌جای قراردادی با قیمت واحد و حذف کامل عبارت‌های گارانتی و وارنتی.
کاهش ریسک
کاهش تأثیر ریسک‌های ناگزیر و غیرقابل‌انتقال در یک پروژه به معنای کاهش ریسک است. بررسی مجدد پروژه، کاهش پیچیدگی فرآیندها، ارائه تست‌های اضافه‌تر و غیره؛ برخی از راه‌هایی هستند که می‌توان به‌واسطه آنها ریسک‌ها را کاهش داد.
پذیرش ریسک
هر پروژه ممکن است در معرض ریسک قرار گیرد. مدیر پروژه باید با توجه به عوامل زمان و هزینه از عواقب وقوع ریسک آگاه باشد.
نظارت و کنترل ریسک
برای بررسی دقیق فرآیند شناسایی ریسک، ارزیابی ریسک و پاسخ به ریسک؛ نظارت و کنترل ریسک ضروری است. این نظارت و کنترل باید در طول عمر پروژه به‌طور مستمر ادامه داشته باشد.
اثر تامین مالی روی انتخاب پروژه
انتخاب بهرتین طرح و برنامه تایم مالی برای پروژه‌های سرمایه‌ای به طور جداگانه و پیاپی انجام می‌گیرد. سه روش برای تسهیل برنامه ریزی سرمایه گذاری اغلب توسط سازمانهای انتخاب می‌شود ولی همه سازمانهای خود را الزاماً محدود به این سه روش نمی‌کنند.
روش ناشی از انگیزه‌های نیاز و درخواست، ملاک اصلی نیاز است و امر مالی در درجه دوم.
انگیزه‌های طراحی، طراحی قبل از بررسی گزیده‌های تامین مالی صورت می‌گیرد. زیرا پروژه‌ها نخست تصویب می‌شوند و تنها بعد از آن برای تامین مالی اقدام می‌شود.
انگیزه‌های مالی، بودجه قبل از طراحی نهایی فرموله می‌شود. این روش معمولا در بخش‌های خصوصی به کار می‌رود و روز به روز در پروژه‌های عمومی نیز نفوذ می‌یابد.
مدیریت پروژه کاری بسیار تخصصی و حرفه ای است و به صلاح هر فرد یا گروه سرمایگزار می باشد که دربخش مدیریت پروژه از کارشناسان و مهندسان مجرب یاری جوید.
کارشناسان ما در شرکت رستا دیزاین آماده ارائه خدمات به شما عزیزان می باشد.
